این سوره مشتمل بر نکات مهمی است که عبارتند از:
1. آداب برخورد با پیامبر اسلام و اصولی را که مسلمانان باید در محضر پیامبر رعایت کنند.
2. یک سلسله اصول اخلاقی و اجتماعی که بکار بردن آنها باعث محبت و صفا و صمیمیت و اتحاد و امنیت در جامعه می گردد و فراموش کردن این نکات باعث بدبینی و نفاق و پراکندگی و ناامنی می‌شود.
3. دستوراتی که مربوط به چگونگی برخورد با اختلاف‌هایی است که بین مسلمانان روی می‌دهد.
4. معیار ارزش انسان در پیشگاه خداوند و اهمیت مسأله‌ی تقوا.
5. تأکید روی این مسأله مهم که ایمان تنها به گفتار نیست، بلکه باید علاوه بر اعتقاد قلبی اثر ایمان در اعمال انسان و در جهاد با اموال و نفوس آشکار گردد.
6. و در‌آخرین آیه از علم خداوند و آگاهی او از همه اسرار نهان عالم هستی و اعمال انسانها سخن گفته است که در حقیقت ضمانت اجرایی همه بخش های سوره است.
از نکات آموزنده این سوره مقایسه بین ایمان و اسلام است که در آیات 14 تا 17 به طور واضح بیان شده است. اسلام،گفتن شهادتین و تسلیم(زبانی) به دین خداست در حالی که ایمان،اعتقاد قلبی و تسلیم روحی به آن است و نشانه‌ی پایبندی و التزام به همان دستورات اخلاقی و توصیه شده در سوره می‌باشد.
نکات اخلاقی سوره
رهنمودهای اخلاقی و ایمانی این سوره به دو صورت سلبی(نهی) و ایجابی(توصیه‌های آمرانه) به کار رفته است. اگر توجه شود نکات سلبی آن تماماً با حرف(لا) به کار رفته است و حالت ایجابی(امری) آن به صورت امر و با صیغه جمع بیان شده است.
فرمان‌های سلبی
"یا ایها الذین آمنوا لا تقدموا بین یدی الله و رسوله؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، در حکم کردن از خدا و رسولش پیشی مگیرید". (آیه‌ی1)
"لا ترفعوا اصواتکم فوق صوت النبی؛ صدای خود را بلندتر از صدای پیامبر نکنید". (آیه‌ی2)
"و لا تجهروا له بالقول؛ در برابر او بلند سخن نگوئید". (آیه‌ی2)
"لا یسخر قوم من قوم عسی ان یکونوا خیراً منهم و لا نساء من نساءٍ عسی ان یکنَّ خیراَ منهنّ؛ نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند چه بسا که آنان بر ایشان بهتر باشند و هیچ یک از زنان حق ندارند زنان دیگر را مسخره کنند زیرا ممکن است آنان از اینها بهتر باشند". (آیه‌ی11)
"لا تلمزوا انفسکم؛ یکدیگر را مورد طعن و عیب جوئی قرار ندهید". (آیه‌ی11)
"وَ لا تنابزوا بالالقاب ؛یکدیگر را با لقب‌های بد نخوانید.". (آیه‌ی11)
"قل لا تمنّوا علیَّ اسلامکم؛ بگو اسلام آوردن خود را بر من منت نگذارید". (آیه‌ی17)
قابل تأمل است که همه این فرمان‌ها با خطاب"یا ایها الذین آمنوا" شروع شده است به جز مورد آخر و این بیانگر این مسأله است که مسلمان بودن یا مؤمن بودن متفاوت است و هر مسلمانی مؤمن نیست.
فرمان های ایجابی
"و اتقوا اللّه انَّ الله سمیع علیم؛ و تقوای الهی پیشه کنید که خداوند شنوا و دانا است." (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی1)
"یا ایها الذین آمنوا ان جاءکم فاسق بنباء فتبینوا ان تصیبوا قوماً بجهالة فتصبحوا علی ما فعلتم نادمین؛ ای کسانی که ایمان آورده اید اگر شخص فاسقی خبری برای شما بیاورد درباره آن تحقیق کنید،مبادا به گروهی از روی نادانی آسیب برسانید و از کرده خود پشیمان شوید". (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی6)
"و اعلموا ان فیکم رسول اللّه لو یطیعکم فی کثیر من الامر لَعَنتم؛ و بدانید رسول خدا در میان شماست هرگاه در بسیاری از کارها از شما اطاعت کند به مشقت خواهید افتاد". (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی7)
"و ان طائفتان من المؤمنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما؛ هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ بپردازند آنها را آشتی دهید". (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی9)
"فان بغت احداهما علی الاخری فقاتلوا التی تبغی حتی تفییءَ الی امرالله فان فاءت فاصلحوا بینهما بالعدل؛ و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند با گروه متجاوز پیکار کنید تا به فرمان خدا باز گردد و هرگاه بازگشت در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید". (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی9)
"واقسطوا انّ الله یحب المقسطین؛ و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد." (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی9)
"انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم و اتقوا الله لعلکم ترحمون؛ مومنان برادر یکدیگرند. پس بین دو برادر خود را صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید باشد که مشمول رحمت او شوید". (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی10)
"یا ایها الذین آمنوا اجتنبوا کثیراً من الظن انّ بعض الظنّ اثم؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمان‌های بد بپرهیزید چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است." (سوره‌ی‌حجرات،آیه‌ی12)
در سوره حجرات بعضی از واژه‌ها از تکرار چشمگیری برخوردار است که مهم ترین آنها عبارتند از واژه‌های"الله"، "ایمان"، "تقوا"، "علم"و "رحمت".
